Liknon · PRJCT Amsterdam · 2019 · foto website Muziekgebouw aan ’t IJ
Liknon is de titel van het Bosch Requiem 2019 dat Calliope Tsoupaki schreef op uitnodiging van November Music, het festival voor nieuwe muziek dat jaarlijks plaatsvindt in Den Bosch. Herman Altena vertaalde het libretto.
Het requiem ging in première op 2 november 2019 in Theater aan de Parade in Den Bosch en werd nogmaals uitgevoerd op 9 januari 2020 in het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam. Calliope Tsoupaki schreef dit diep doorleefde werk speciaal voor de countertenor Maarten Engeltjes, tenor Marcel Beekman en het barokensemble PRJCT Amsterdam onder leiding van Manoj Kamps.
Liknon was in het oude Griekenland oorspronkelijk een platte mand die werd gebruikt als korenwan. Dit type mand werd echter ook gebruikt als wiegemand of schommelwieg.
Calliope Tsoupaki liet zich voor dit nieuwe requiem inspireren door een icoon van Panagia Myrtidiotissa (De Madonna van Mirte) op het Griekse eiland Kythira. Op deze icoon is het gezicht van Maria volledig zwart. ‘Schoonheid in de duisternis’, zoals de componiste dit ervaart. De teksten voor het libretto zijn afkomstig uit verschillende bronnen, waaronder het Theotokarion van de Kretenzische monnik Agapios Landos (1580 Kreta – 1656 Venetië).
Herman Altena vertaalde het libretto ten behoeve van de boventiteling bij de voorstelling en het programmaboek.
Verdere informatie over Liknonis te vinden op de website van November Music.
Na de Lucas-passie die Calliope Tsoupaki in 2008 schreef voor het Holland Festival, keerde zij tijdens de editie 2014 terug met Oidípous, een semi-scenisch oratorium gebaseerd op Sophokles’ laatste tragedie Oidipous in Kolonos.
Net als voor de Lucas-passie verzorgde Antiek Theater de Nederlandse vertaling van het libretto dat door schrijver Edzard Mik werd samengesteld.
Oidípous compositie Calliope Tsoupaki libretto Edzard Mik vertaling Herman Altena mise-en-espace Pierre Audi
Uitvoerenden ensemble Nederlandse Bachvereniging muzikale leiding Jos van Veldhoven tenor Marcel Beekman sopraan Nora Fischer bas Harry van der Kamp
Na de muziektheatervoorstelling Smekelingen van Euripides in 2006 werkten Antiek Theater en De Veenfabriek in Leiden opnieuw samen in 2013. Op uitnodiging van artistiek leider Paul Koek schreef Herman Altena voor het muziektheatergezelschap een nieuwe tragedie onder de titel Hyllos.
De voorstelling ging 16 november 2013 in première in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, in een coproductie met Asko|Schönberg.
De Amerikaanse componist Derek Bermel schreef de muziek.
Voorstellingen werden gespeeld in Leiden (Rijksmuseum van Oudheden), Amsterdam (De Duif) en Groningen (Der Aa-kerk).
Inhoud
Hyllos is een politieke tragedie over democratische idealen en hun keerzijde. Het stuk speelt in Trachis, waar de oude koning Herakles is overleden en zijn zoon Hyllos de macht overneemt. Hij wil het autocratische regime van zijn vader vervangen door een open democratie. Hij is daarbij geïnspireerd door de stad Athene, waar koning Theseus door een vergaande democratisering een enorme economische bloei tot stand heeft gebracht. Athene is in korte tijd uitgegroeid tot een regionale economische en politieke grootmacht.
Hyllos wordt in zijn plannen tegengewerkt door de naaste getrouwen van Herakles, met name door hun leider Lykos. Deze was verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde tijdens het regime van Herakles. Hij is niet van plan de oude macht op te offeren aan democratische idealen waarvan de uitkomst uiterst onzeker is. Hij wordt daarin gesterkt door verhalen uit Athene die getuigen van de onrust die het democratische systeem daar veroorzaakt. Oude en nieuwe politiek staan tegenover elkaar.
Vorm
Hyllos is geïnspireerd op de vormentaal van de Griekse tragedie, de oudst overgeleverde vorm van muziektheater in de westerse theatertraditie. Zang en gesproken taal wisselen elkaar af, en de tekst als geheel steunt op een breed palet aan metrische patronen – breder dan wat in de Griekse tragedie gebruikelijk was. Hier geniet de auteur een aanzienlijk grotere vrijheid dan de vertaler.
Thematiek
De voorstelling werd ontwikkeld in het kader van het jaarthema 2013 bij De Veenfabriek: kracht/toekomst. In Hyllos wordt dit thema onderzocht aan de hand van de begrippen hoop, waarheid en vertrouwen. De inwoners van Trachis, maar ook die van Athene, verlangen naar een ideale toekomst. De wijze waarop die toekomst het beste gestalte kan krijgen, vormt de inzet van een verhitte strijd tussen hun leiders. Deze strijd wordt gevoerd middels het exploiteren en manipuleren van de gevoelens van hoop en angst bij de bevolking: door openlijke intimidaties, maar ook door verhalen en uitspraken waarvan de waarheid niet valt te achterhalen. Hoe handel je, op wie vertrouw je en waarop vestig je je toekomst, als de wereld brandt en de werkelijkheid niet kenbaar is?
De voorstelling
Voor Hyllos verenigde regisseur Paul Koek muzikanten en acteurs op het podium binnen de context van een multimediale liveshow: een televisiestudio met een gesprekstafel voor de gasten van een politiek praatprogramma. Het vormde de arena voor een zinderend gevecht over de kracht en de zwakte van de democratie, en over de vraag naar de geloofwaardigheid van elke politicus die de gemedialiseerde arena betreedt.
Hyllos Tekst Herman Altena Regie Paul Koek Muziek Derek Bermel Dramaturgie Paul Slangen Filmregie & -concept Bobbie Koek Film camera Thomas van Krugten Coproductie Veenfabriek en Asko|Schönberg in samenwerking met Rijksmuseum van Oudheden
Hyllos kwam (mede) tot stand dankzij financiële steun van het Lira Fonds.
Uitvoerenden Hyllos Joep van der Geest Lykos Reinout Bussemaker Iole Milena Haverkamp Iphitos John van Oostrum Hippe Jacobien Elffers Demophon Michael Bloos Menestheus Bas Maassen Koor Lizzy Timmers, Sterre Konijn, Lien Pisters
Musici Dirk Feller | Nadia Frissen (altviool), Marieke Grotenhuis (accordeon), Mei-Yi Lee (percussie), Ton van der Meer, John van Oostrum, Toon van Ulsen (trombone), Anna voor de Wind (klarinet), Rutger Woudenberg (trompet), Joann Whang (cello), Jan Erik van Regteren Altena (altviool)
Voorstellingen Leiden, Rijksmuseum van Oudheden 13, 14, 15 (try-outs), 16 (première), 17, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 29 november 2013 Amsterdam, De Duif 3, 4, 5, 6 december 2013 Groningen, Der Aa-kerk 12, 13 december 2013
Randprogrammering
Op 6 december 2013 vond in samenwerking met de Vakgroep Griekse taal- en letterkunde van de UvA in het kader van de Amsterdamse voorstellingereeks van Hyllos een bijzonder middagcolloquium plaats over democratische idealen, Griekse tragedie en politiek theater. Sprekers waren:
William Allan, verbonden aan het University College Oxford, en gevierd onderzoeker op het gebied van de Griekse tragedie. Titel van de lezing: ‘Greek Tragedy as Political and Popular Art‘.
Kees Brants, emeritus hoogleraar politieke communicatie aan de Universiteit Leiden. Titel van de lezing: ‘Politics, Media and the Power of Rhetoric‘.
Discussieforum De lezingen werden gevolgd door een discussieforum. Naast de twee sprekers namen Tweede Kamerlid Gert-Jan Segers (ChristenUnie), jurist mensenrechten en prominent PvdA-lid Sander Terphuis en parlementair journalist Marcel ten Hooven (o.m. De Groene Amsterdammer) hieraan deel.
Beheer cookie toestemming
Wij gebruiken cookies om onze site en onze service te optimaliseren.
Functioneel
Altijd actief
De technische opslag of toegang is strikt noodzakelijk voor het legitieme doel het gebruik mogelijk te maken van een specifieke dienst waarom de abonnee of gebruiker uitdrukkelijk heeft gevraagd, of met als enig doel de uitvoering van de transmissie van een communicatie over een elektronisch communicatienetwerk.
Voorkeuren
De technische opslag of toegang is noodzakelijk voor het legitieme doel voorkeuren op te slaan die niet door de abonnee of gebruiker zijn aangevraagd.
Statistieken
De technische opslag of toegang die uitsluitend voor statistische doeleinden wordt gebruikt.De technische opslag of toegang die uitsluitend wordt gebruikt voor anonieme statistische doeleinden. Zonder dagvaarding, vrijwillige naleving door uw Internet Service Provider, of aanvullende gegevens van een derde partij, kan informatie die alleen voor dit doel wordt opgeslagen of opgehaald gewoonlijk niet worden gebruikt om je te identificeren.
Marketing
De technische opslag of toegang is nodig om gebruikersprofielen op te stellen voor het verzenden van reclame, of om de gebruiker op een website of over verschillende websites te volgen voor soortgelijke marketingdoeleinden.
