Hyllos – een Griekse tragedie

Herman Altena · De Veenfabriek · 2013

Hyllos · De Veenfabriek | Asko Schönberg · foto © Bowie Verschuuren

Na de muziektheatervoorstelling Smekelingen van Euripides in 2006 werkten Antiek Theater en De Veenfabriek in Leiden opnieuw samen in 2013. Op uitnodiging van artistiek leider Paul Koek schreef Herman Altena voor het muziektheatergezelschap een nieuwe tragedie onder de titel Hyllos.


De voorstelling ging 16 november 2013 in première in het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden, in een coproductie met Asko|Schönberg.

De Amerikaanse componist Derek Bermel schreef de muziek.

Voorstellingen werden gespeeld in Leiden (Rijksmuseum van Oudheden), Amsterdam (De Duif) en Groningen (Der Aa-kerk).

Inhoud

Hyllos is een politieke tragedie over democratische idealen en hun keerzijde. Het stuk speelt in Trachis, waar de oude koning Herakles is overleden en zijn zoon Hyllos de macht overneemt. Hij wil het autocratische regime van zijn vader vervangen door een open democratie. Hij is daarbij geïnspireerd door de stad Athene, waar koning Theseus door een vergaande democratisering een enorme economische bloei tot stand heeft gebracht. Athene is in korte tijd uitgegroeid tot een regionale economische en politieke grootmacht.

Hyllos wordt in zijn plannen tegengewerkt door de naaste getrouwen van Herakles, met name door hun leider Lykos. Deze was verantwoordelijk voor de handhaving van de openbare orde tijdens het regime van Herakles. Hij is niet van plan de oude macht op te offeren aan democratische idealen waarvan de uitkomst uiterst onzeker is. Hij wordt daarin gesterkt door verhalen uit Athene die getuigen van de onrust die het democratische systeem daar veroorzaakt. Oude en nieuwe politiek staan tegenover elkaar.

Vorm

Hyllos is geïnspireerd op de vormentaal van de Griekse tragedie, de oudst overgeleverde vorm van muziektheater in de westerse theatertraditie. Zang en gesproken taal wisselen elkaar af, en de tekst als geheel steunt op een breed palet aan metrische patronen – breder dan wat in de Griekse tragedie gebruikelijk was. Hier geniet de auteur een aanzienlijk grotere vrijheid dan de vertaler.

Thematiek

De voorstelling werd ontwikkeld in het kader van het jaarthema 2013 bij De Veenfabriek: kracht/toekomst. In Hyllos wordt dit thema onderzocht aan de hand van de begrippen hoop, waarheid en vertrouwen. De inwoners van Trachis, maar ook die van Athene, verlangen naar een ideale toekomst. De wijze waarop die toekomst het beste gestalte kan krijgen, vormt de inzet van een verhitte strijd tussen hun leiders. Deze strijd wordt gevoerd middels het exploiteren en manipuleren van de gevoelens van hoop en angst bij de bevolking: door openlijke intimidaties, maar ook door verhalen en uitspraken waarvan de waarheid niet valt te achterhalen. Hoe handel je, op wie vertrouw je en waarop vestig je je toekomst, als de wereld brandt en de werkelijkheid niet kenbaar is?

De voorstelling

Voor Hyllos verenigde regisseur Paul Koek muzikanten en acteurs op het podium binnen de context van een multimediale liveshow: een televisiestudio met een gesprekstafel voor de gasten van een politiek praatprogramma. Het vormde de arena voor een zinderend gevecht over de kracht en de zwakte van de democratie, en over de vraag naar de geloofwaardigheid van elke politicus die de gemedialiseerde arena betreedt.

Hyllos
Tekst Herman Altena
Regie Paul Koek
Muziek Derek Bermel
Dramaturgie Paul Slangen
Filmregie & -concept Bobbie Koek
Film camera Thomas van Krugten
Coproductie Veenfabriek en Asko|Schönberg
in samenwerking met Rijksmuseum van Oudheden

Hyllos kwam (mede) tot stand dankzij financiële steun van het Lira Fonds.

Uitvoerenden
Hyllos Joep van der Geest
Lykos Reinout Bussemaker
Iole Milena Haverkamp
Iphitos John van Oostrum
Hippe Jacobien Elffers
Demophon Michael Bloos
Menestheus Bas Maassen
Koor Lizzy Timmers, Sterre Konijn,
Lien Pisters

Musici
Dirk Feller | Nadia Frissen (altviool), Marieke Grotenhuis (accordeon), Mei-Yi Lee (percussie), Ton van der Meer, John van Oostrum, Toon van Ulsen (trombone), Anna voor de Wind (klarinet), Rutger Woudenberg (trompet), Joann Whang (cello), Jan Erik van Regteren Altena (altviool)

Vormgeving
Toneelbeeld Theun Mosk
Kostuums/assistent vormgeving Marjolijn Brouwer
Technische coördinatie Joost Verlinden
Techniek uitvoerend Kas van Huisstede
Productieleiding Anne-Marie Geldhof
Productie stage Gina Beuk

Voorstellingen
Leiden, Rijksmuseum van Oudheden
13, 14, 15 (try-outs), 16 (première), 17, 20, 21, 22, 23, 24, 27, 28, 29 november 2013
Amsterdam, De Duif
3, 4, 5, 6 december 2013
Groningen, Der Aa-kerk
12, 13 december 2013

Randprogrammering

Op 6 december 2013 vond in samenwerking met de Vakgroep Griekse taal- en letterkunde van de UvA in het kader van de Amsterdamse voorstellingereeks van Hyllos een bijzonder middagcolloquium plaats over democratische idealen, Griekse tragedie en politiek theater. Sprekers waren:

William Allan, verbonden aan het University College Oxford, en gevierd onderzoeker op het gebied van de Griekse tragedie.
Titel van de lezing: ‘Greek Tragedy as Political and Popular Art‘.

Kees Brants, emeritus hoogleraar politieke communicatie aan de Universiteit Leiden.
Titel van de lezing: ‘Politics, Media and the Power of Rhetoric‘.

Discussieforum
De lezingen werden gevolgd door een discussieforum. Naast de twee sprekers namen Tweede Kamerlid Gert-Jan Segers (ChristenUnie), jurist mensenrechten en prominent PvdA-lid Sander Terphuis en parlementair journalist Marcel ten Hooven (o.m. De Groene Amsterdammer) hieraan deel.